Heb je op een ‘foute’ link gedrukt, of geld overgemaakt en nooit het pakketje ontvangen? Je bent de enige niet. Elke dag vinden wereldwijd ongeveer 15 miljard spam-e-mails hun weg over het internet. 30% van die kwaadaardige berichten wordt geopend. Daarna is het klikken op een gevaarlijke link, of het openen van een besmette bijlage nog maar een kleine stap.
We kennen het dus bijna allemaal, cybercriminaliteit. Maar wat doe je als je er slachtoffer van bent? Bel je de bank of de politie? Of leg je je erbij neer? Dat laatste komt helaas het meest voor. Vaak generen mensen zich voor hun fout. Dat noemen we cyberschaamte. En die schaamte komt zoveel voor dat cyberschaamte gekozen is tot het cybersecuritywoord van het jaar 2022.
Mailtjes zijn verraderlijk echt
We hoeven ons echter niet te schamen voor het klikken op een foute link. De tijd dat een Nigeriaanse prins in slecht Nederlands meldt dat hij 100.000 dollar bij je wil parkeren is namelijk voorbij. Cybercriminelen versturen berichten die verraderlijk echt zijn. Ze spelen bijvoorbeeld in op actuele gebeurtenissen. Zoals mailtjes over vaccinatie-afspraken tijdens de coronapandemie. Of over de energieprijzen. En vooral ook berichten met aantrekkelijke aanbiedingen rond Black Friday.
Ze gebruiken daarbij precies de juiste logo’s en kenmerken van de bedrijven waar je graag zou willen shoppen. Eén op de drie Nederlanders is wel eens het slachtoffer geworden van fraude bij een online aankoop, blijkt uit onderzoek van NordVPN.
Bijna niemand meldt het voorval bij de fraudehelpdesk. Ongeveer een derde van de slachtoffers bespreekt de ervaring met niemand, dus zelfs niet met familie of vrienden. Ze zoeken ook geen enkele vorm van hulp. Dat blijkt ook uit cijfers van de politie: niet meer dan 10% van de slachtoffers van phishing, zoals deze vorm van criminaliteit heet, doet aangifte. De oorzaak is cyberschaamte.
Vaak weinig begrip voor slachtoffers
In de praktijk maken slachtoffers vooral zichzelf verwijten. Ze voelen zich verantwoordelijk voor wat er is gebeurd. Bijvoorbeeld omdat zij zelf een bedrag overgemaakt hebben. Of op een link klikten. Wie het overkomt vraagt zich achteraf af hoe hij of zij ‘zo stom’ kon zijn. En als slachtoffers hun ervaring wel delen met vrienden of bekenden, dan zijn de reacties ook niet altijd begripvol. Dat is onterecht! Zelfs wanneer je jouw online beveiliging goed op orde hebt kun je nog in een phishingmail trappen.
Dat betekent niet, dat bij bepaalde berichten geen alarmbellen bij jou als internetter moeten afgaan. Net zoals winkelmedewerkers aan bepaald gedrag een winkeldief herkennen (het afschermen van de handen, meer aandacht hebben voor het personeel dan voor het product) zo kun je vaak ook kwaadaardige mailtjes herkennen. Het kan nog steeds fout gaan, maar als je de trucks die criminelen gebruiken bij phishing kent, maak je de kans op ellende wel kleiner.
Zo herken je gevaarlijke mails
De volgende zaken kunnen erop duiden dat je met een phishingbericht te maken hebt. Let dus goed op wanneer je een van de volgende dingen ziet.
- Een vreemde aanhef of begroeting in het bericht. Een vaste klant wordt niet aangesproken met ‘Beste klant’, of ‘Beste mevrouw/meneer’. Betrouwbare bedrijven weten wie hun klant is.
- Het verzoek om op een linkje te klikken om je persoonsgegevens ’te controleren’, ‘bij te werken’ of ‘aan te vullen’. De kans dat dit een nepmailtje is, is heel groot. Door op het linkje te klikken kun je al gevaar lopen.
- Vragen over gegevens zoals pincodes. Banken verwijzen je altijd door naar hun app of online omgeving. Ze vragen niet naar jouw creditcardgegevens of pincodes. We schreven een uitgebreid artikel over veilig online bankieren.
- Spelfoutjes of eigenaardigheden in de URL van de afzender. Als de afzender een kleine letter ‘L’ door een hoofdletter ‘i’ vervangt valt dat nauwelijks op, dat geldt ook voor o (de letter) en 0 (het cijfer nul). Op deze manier lijkt het bericht van een bekend bedrijf te komen.
Voor meer tips over hoe je nepberichten kunt herkennen kun je een kijkje nemen in ons artikel over phishing.
Twijfel je of er gevaar dreigt? Je kunt met de online tool checkjelinkje.nl checken waar je terecht zou komen als je op een onbekende link klikt. Kopieer simpelweg de link in de mail die je ontving en plak die in het veld op de website van checkjelinkje. Dit kopiëren en plakken is veilig!
Slachtoffer geworden? Dit kan je doen
Ben jij slachtoffer geworden van cybercrime? Laat je niet lam slaan door schaamte! Het kan iedereen gebeuren. Daarnaast is het goed om de volgende dingen te doen:
- Neem direct contact op met jouw bank om de rekening te laten blokkeren. Zo kan de crimineel geen verdere financiële schade aanrichten.
- Maak melding bij de politie door te bellen met 0900-8844.
- Ga naar Fraudehelpdesk.nl en meld de fraude.
- Informeer je (online) vriendenkring over de oplichting. Wellicht gebruikt de crimineel jouw gegevens om meer slachtoffers te maken.
Gezamenlijk campagne tegen cyberschaamte
Om meer slachtoffers van internetfraude te voorkomen, startten Slachtofferhulp Nederland en de Fraudehelpdesk de campagne: Opgelicht? Laat de schuld bij de dader en zoek hulp voor uzelf. En koos de Cybersecurity Alliantie het woord cyberschaamte dus tot woord van het jaar 2022.
Cyberschaamte moet snel plaatsmaken voor openheid, vinden de drie organisaties. Alleen dan kunnen slachtoffers geholpen worden. En verdwijnt de taboesfeer rond het onderwerp. Fraude is immers niet de schuld van het slachtoffer, maar van de dader!
